Kiedy na początku września tego roku doszło do spotkania giełd państw zaangażowanych w Inicjatywę Trójmorza, prezydent Andrzej Duda stwierdził, że tym, co wyznacza perspektywę dla Trójmorza, to nie tylko współpraca rynków kapitałowych z tej części UE, ale jeden duży rynek kapitałowy: w końcu to jedna trzecia terytorium UE i jedna czwarta społeczeństwa UE, choć skalę kapitału szacuje się na około 10% wszystkich państw członkowskich. Na co zwracał uwagę prezydent, Trójmorze zaczyna działać w kilku formatach: powstaje Forum Ekonomiczne, Indeks Trójmorza CEE Plus, Forum Regionów, a także Fundusz Trójmorza, zrzeszający banki rozwoju z Polski, Estonii, Rumunii i Łotwy. Oficjalne deklaracje przystąpienia do funduszu złożyły Chorwacja i Słowenia. W trakcie procedury przystąpienia są Węgry, Bułgaria i Litwa. Działalność Funduszu nabiera rozpędu.

Inicjatorem, współzałożycielem i głównym inwestorem funduszu, którego celem jest finansowanie długoterminowych projektów infrastrukturalnych w regionie – takich jak energetyka, transport oraz technologie cyfrowe – został w maju 2019 roku, we współpracy z rumuńskim Exim Bankiem, polski Bank Gospodarstwa Krajowego. Według analiz, które zlecił BGK, tylko w tych trzech sektorach (energetyka, transport, ICT) potrzeba ponad 600 miliardów euro na zapełnienie luki infrastrukturalnej, aby kraje z regionu – obok Polski są to Estonia, Litwa, Łotwa, Węgry, Austria, Czechy, Słowacja, Rumunia, Chorwacja, Słowenia, Bułgaria – osiągnęły zbliżony poziom, na którym znajdują się obecnie kraje „starej Unii”. Cóż, w latach 2014-2020 w krajach Trójmorza wprawdzie uruchomiono znaczne fundusze w tych obszarach, to mimo wszystko trzeba podkreślić, że była to kwota o 520 miliardów euro mniejsza – czyli wynosząca około 80 miliardów. W skali roku jest to średnio ponad 11 miliardów. Alokacja środków na tym poziomie dowodzi, że potrzeba by było aż 45 lat, abyśmy zasypali dzielącą nas od krajów Zachodu przepaść infrastrukturalną, energetyczną i cyfrową. 

Czym jest Fundusz Trójmorza? Przede wszystkim nie zależy on ani od środków budżetowych krajów Trójmorza, ani od funduszy europejskich, choć może poprzez formułę PPP (partnerstwa publiczno-prywatnego) finansować przedsięwzięcia, które angażują środki publiczne lub unijne. Ma to na celu, rzecz jasna, przyciągać prywatny kapitał, a także, w perspektywie dekady, umocnić sieć współpracy i wymiany handlowej, która nie płynie tylko z zachodu na wschód i odwrotnie, ale też z północy na południe i z południa na północ. Temu służy coraz bardziej intensywna współpraca między akcjonariuszami. Temu służy też wybór międzynarodowej firmy wyspecjalizowanej w zarządzaniu projektami infrastrukturalnymi, Amber Infrastructure, na spółkę, która będzie zarządzała funduszem. 

Warto podkreślić, że na październikowym szczycie Inicjatywy Trójmorza w Tallinie, w którym brało udział dwunastu prezydentów, BGK zwiększył zaangażowanie banku w funduszu o 250 milionów euro. Efekt? Więcej projektów, więcej inwestycji, więcej korzyści dla rynku pracy w regionie, a także większy budżet – Fundusz Trójmorza w trakcie szczytu w Tallinie osiągnął wartość ponad 800 mln euro, tyle wkładu zapowiedzieli akcjonariusze, chociaż prezes BGK, Beata Daszyńska-Muzyczka, w tym samym czasie mówiła, że do końca roku liczy się z jeszcze większym zaangażowaniem akcjonariuszy, które w styczniu 2021 roku może osiągnąć blisko miliard euro. Deklarację dołączenia do funduszu złożyły także USA. Trwają rozmowy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym i Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju.  

Wraz z powiększeniem budżetu BGK podzielił się też drugą informacją: Fundusz Trójmorza nabył udziały w spółce Industrial Division, działającej pod nazwą Cargounit. To pierwsza inwestycja funduszu. Cargounit jest największą prywatną spółką zajmującą się leasingiem lokomotyw w Polsce i szóstą co do wielkości spółką z branży taboru kolejowego w Europie. Spółka ma flotę 175 lokomotyw, w tym 96 elektrycznych. Działa od 17 lat. Specjalizuje się w wynajmie sprzętu dla branży petrochemicznej, chemicznej, metalurgicznej i podmiotów odpowiedzialnych za transport intermodalny i przewóz kruszyw. Dotychczas zgłoszono 82 projekty, z tego 50 jest dalej analizowanych pod względem ich stopy zwrotu. Powód? Fundusz Trójmorza z definicji będzie angażował się wyłącznie w te inicjatywy komercyjne, które przyniosą zysk. 

Co to oznacza dla Inicjatywy Trójmorza? Według analizy Polskiego Instytutu Ekonomicznego pandemia dla Trójmorza ma dwa oblicza: to zarówno wyzwanie, jak i nowe możliwości. Z jednej strony zagrożenie bankructwem globalnych koncernów może oznaczać utratę zleceń dla poddostawców z Europy Środkowej. Z drugiej strony wycofanie się przedsiębiorstw zachodnich stwarza przestrzeń dla firm lokalnych. Z pewnością dużą rolę w przyszłości funduszu odegra pozaeuropejski kapitał, który w wyniku wycofywania po pandemii części przemysłu z Azji do Europy na pewno z uwagą śledził będzie rozwój i potencjalny wzrost rynków leżących na wschód od Niemiec i Włoch. 

Nie bez znaczenia jest zatem fakt, że wartość funduszu powinna docelowo osiągnąć nawet do 5 miliardów euro. Równie istotna wydaje się też dynamika wzrostu, jaką wewnątrz Trójmorza widać od czasu dołączenia tych państw do UE. W końcu od 2004 roku wymiana handlowa w ramach Trójmorza zwiększyła się prawie czterokrotnie – z 66 miliardów euro do 227 miliardów w 2018 roku. Rynek dalej się rozwija, kraje będą starały szybko wrócić po pandemii na ścieżkę rozwoju, do funduszu będą z czasem dołączały kolejne instytucje finansowe. Lecz założenie, które leżało u podstaw Funduszu Trójmorza, nie ulega zmianie: rozwój gospodarek naszych sąsiadów przekłada się na rozwój Polski. Światowe wzorce, europejski kapitał, polska inicjatywa. Tym w skrócie jest Fundusz Trójmorza. 

***

Na Święta Bożego Narodzenia życzę wszyskim radości i zdrowia. Niech będzie to czas wolny od codziennych trosk, przepełniony ciepłem i spokojem, skłaniający przy tym do zadumy i refleksji nad Betlejemską Tajemnicą, która od ponad dwóch tysięcy lat, każdego roku, na nowo wlewa w nas otuchę i siły do stawania się coraz lepszymi ludźmi. A słowa kolędy „Podnieś rękę Boże Dziecię, błogosław Ojczyznę miłą” niech będą dla nas drogowskazem i zachętą do działań na rzecz dobra wspólnego.

Błogosławionych Świąt!